همهی ما افرادی را دیدهایم (یا شاید خودمان جزو این دسته از افراد باشیم) که برای هر دردی، یک مسکن از جعبهی داروهای خود بیرون میکشند و به مصرف خودسرانه آن میپردازند. ایران یکی از کشورهایی است که مصرف خودسرانه داروی آن چهاربرابر استاندارد جهانی است! این آمار بسیار خطرناک و آزاردهنده است. جالب است بدانید که یکی از اصلیترین علتهای مسمومیت در جهان، مسمومیت دارویی است.
شاید بپرسید خب مگر چه اشکالی دارد؟ مسکنها برای تسکین درد ساخته شدهاند و ما هم از آنها برای آرام کردن درد خود استفاده میکنیم. چه عوارضی ممکن است در تیجهی مصرف مسکنها در ما ایجاد شود؟
هیچ دارویی بیضرر نیست. زمانی از یک دارو استفاده میکنیم که کفهی فواید آن از عوارضش سنگینتر باشد.در ادامه و به نقل از مجله سلامت دارویی دکترتو به بررسی عوارض مصرف خودسرانه داروهای مسکن پرداختهایم.
سر فصل های مطلب
Toggleمسکنها به دو دسته بدون نیاز به نسخه و نیاز به تجویز نسخه تقسیم میشوند. بیشتری جایی که مصرف خودسرانه مسکنها را میبینیم، در مسکنهای بدون نیاز به نسخه است. این مسکنها در کمد داروهای همهی ما وجود دارند و افراد در استفاده از آنها بیتوجهی میکنند و سوء مصرف بیرویه در آنها زیاد دیده میشود.
دو نوع اصلی مسکنهای بدون نیاز به تجویز نسخه شامل داروهای بر پایهی استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) هستند.
گاهی نیز برخی داروهای مسکن را میبینیم که از ترکیب استامینوفن و NSAIDها ایجاد میشوند. انواع داروهای NSAID شامل ایبوپروفن، آسپرین، ناپروکسن، کتوپروفن، ژلوفن و انواع دیگر هستند.
دستهی دیگری از داروهای مسکن وجود دارند که برای تهیهی آنها نیاز به نسخه دارید و این دسته از داروهای مسکن معمولا اعتیادآور هستند. این داروها که قویتر هستند، اوپوئید نامیده میشوند. کدئین یکی از انواع این داروهاست. گاهی نیز در برخی از مسکنها میتوانید استامینوفن و کدوئین را همراه با هم ببینید. کدئین میتواند باعث ایجاد حالت خواب آلودگی در مصرف کننده شود، بنابراین مصرف این دارو باید با احتیاط باشد و در هنگام رانندگی یا انجام فعالیتهایی که به هوشیاری نیاز است، از کدئین استفاده نشود. خطرات و عوارضی که کدوئین دارد شامل موارد زیر است؛
استامینوفن از آن دسته داروهایی است که برای کاهش تب و درد استفاده میشود. برخی از مصارف استامینوفن شامل موارد زیر است؛
استامینوفن باعث ایجاد دردها و مشکلات گوارشی مانند NSAIDها نمیشود اما اگر مصرف خودسرانه استامینوفن بیش از اندازه باشد یا با الکل همراه باشد، میتواند ایجاد مشکلات کبدی و نارسایی کبدی کند. بنابراین اختلال عملکرد کبدی رخ میدهد. برای جلوگیری از ایجاد مسمومیت با استامینوفن، سعی کنید که دوز را با دقت حفظ کنید.
قدیمیترین و پیش کسوتترین مسکن دستهی NSAIDها آسپرین است. یکی از مهمترین عوارضی که آسپرین برای فرد میتواند به جای بگذارد، خونریزیهای گوارشی است. این دارو با اینکه درد را تسکین میدهد، میتواند ایجاد مشکل گوارشی و درد گوارشی هم بکند. همین مسئله میتواند ایجاد زخم معده بکند و فرد را مستعد بسیاری از بیماریهای گوارشی بکند. از طرفی مصرف زیاد آسپرین میتوان برای کلیه هم آسیبرسان باشد.
از طرفی اگر آسپرین را خودسرانه به کودکان بدهید، احتمال ایجاد یک حالت تهدیدکنندهی حیات وجود دارد که به آن سندرم ری گفته میشود. این سندرم هنگامی که برای کودک ایجاد میشود، کبد و مغز کودک آسیب میبیند.
البته آسپرین برای کسانی که احتمال سکتهی قلبی و مغزی دارند، انتخاب خوبی است، زیرا میتواند از ایجاد لخته در بدن پیشگیری کند. از طرفی هم آسپرین میتواند خطر نوعی سکته را ایجاد کند که با خونریزی در مغز ایجاد میشود. پس در مصرف این دارو محتاط باشید و سعی کنید با پزشک هماهنگ باشید و درباره نحوه مصرف آن با متخصص مشورت کنید.
ایبوپروفن یکی دیگر از مسکنهایی است که از دستهی NSAIDهاست و میتواند مانند آسپرین ایجاد خونریزی و مشکلات گوارشی و کلیوی کند. یکی از خوبیهایی که ایبوپروفن نسبت به آسپرین دارد این است که سریعتر از بدن دفع میشود و بدن را ترک میکند. همین مسئله باعث کاهش عوارض جانبی این مسکن میشود.
ناپروکسن هم مانند آسپرین و ایبوپروفن از داروهای مسکن NSAID است و میتواند عوارضی مشابه آنها ایجاد کند. بنابراین افرادی که سابقه زخم معده و یا مشکلات گوارشی دارند، در مصرف این دارو احتیاط به خرج دهند. پس اگر ناپروکسن را بیرویه مصرف کنید میتواند برای شما ایجاد مشکالت گوارشی و کلیوی کند.
گفتیم که برخی مسکنهای قویتر هستند که برای مصرف آنها باید از نسخه کمک بگیریم. این داروها معمولا عوارض جدیتری دارند و برای دردهای شدیدتر تجویز میشوند. برخی از عوارض مصرف خودسرانه این مسکنها مانند کدوئین شامل موارد زیر هستند؛
اگر مقدار زیادی از داروهای اوپویید استفاده کنید، احتمال اینکه تنفس را قطع کنند وجود دارد. در سالهای اخیر مرگ به علت مصرف اوپوییدها افزایش چشمگیری داشتهاست و همهاش به علت مصرف خودسرانه و نامنتناسب از این داروهاست.
به خاطر داشته باشید که نباید برای هر دردی از مسکن استفاده کنید. سعی کنید با مصرف بیرویه مسکنها در خود ایجاد مقاومت دارویی نکنید. همچنین برای دردهای مزمن از روشهای دیگری مانند طب سوزنی، فیزیوتراپی، تکنیکهای مختلف تسکین درد و مدیتیشن استفاده کنید. حتی معمولا درمان علامتی و استفاده از روشهای فیزیکی هم میتوانند تاثیر مناسبی داشتهباشند. مصرف مسکنها را محدود کنید و سعی کنید بیشتر به نظم در استفاده از آنها مقید باشید.